Kahve Ağacı Hakkında Bilmeniz Gereken İlginç Bilgiler

Kahve hakkında en az bilinen gerçeklerden biri de, kahvenin aslında bir meyve çekirdeğinden üretildiğidir. Kırmızı renkte ve alıç benzeri bir meyve olan kahve meyvesi, ağaç üzerinde yetişir.

Kavrulmuş kahve çekirdeklerini hepimiz ilk görüşte tanıyabiliriz. Ancak yeşil ve parlak yaprakları, kırmızı meyveleri ve beyaz çiçekleri ile kahve ağacını tanımak sandığınızdan daha zor olabilir. Sürekli meyve veren ağaçlarda aynı anda olgun meyveler ile çiçekleri bir arada görmek mümkündür.

Kahve Ağacı Nedir?

Modern yaşamın en sevilen içeceklerinden biri olan kahve, kahve meyvesinin çekirdeklerinden üretilir. Alıca benzer bir meyve olan kahve meyvesi, coffea bitki ailesinden olan ağaçların üzerinde yetişir. 25 ila 100 arasında farklı türde kahve ağacı olduğu düşünülür.

Günümüzde ticari amaçla üretilen çekirdekler, iki farklı tür ağaçtan elde edilir. Ticari üretimin yaklaşık %70’ini Coffea Arabica çekirdekleri oluşturur. Kahve üretiminde kullanılan diğer tür olan Coffea Canephore’ya kıyaslandığında daha düz ve uzun çekirdekleri bulunan Arabica, kafein açısından daha düşük değerlere sahiptir.

Farklı kahve çeşitlerine online ulaşabileceğiniz Kuruyemiş Borsası‘nı ziyaret edin!

Denizden 600 ila 1800 metre yükseklikte ve dik yamaçlarda yetişen Arabica meyveleri, dünyanın en pahalı çekirdeklerini oluşturur. Bu çekirdeklerin daha pahalı olmalarının sebebi, yetiştirilmesindeki ve toplanmasındaki zorluklardır. Ayrıca Arabica ağaçları, Canephora’ya kıyasla daha kolay hastalanabilir ve özel bakım uygulanması gerekir.

Kahve Ağacının Kökeni

Arabica ağaçlarının kökeni, Etiyopya’da keşfedilen orijinal kahve ağaçlarına dayanır. Orta içimde aromalı olmaları sebebi ile dünyanın en sık kullanılan çekirdeklerini üretir.

Daha yuvarlak ve küçük çekirdekli meyveler veren Canephora ağacından edinilen çekirdeklere Robusta adı verilir. Karışım kahvelerde ve hazır ürünlerde kullanılan Robusta çekirdekleri, daha alçak kesimlerde üretilmeye de müsaittir. Daha sağlıklı bir ağaçtan elde edilmesi ve daha kolay yetiştirilebilmesi nedeni ile Arabica’ya kıyasla daha ucuz olan Robusta çekirdekleri, tüketimin yaklaşık %30’unu oluşturur.

Kahve Ağacından Fincana Yolculuk

Bir kahve çekirdeğinin satışa sunulabilecek hale gelmesi, onlarca farklı işlemden sonra mümkündür. Her bir çekirdek için verilen emeği gelin birlikte inceleyelim.

Bir adet kahve çekirdeği elde etmek için öncelikle kahve ağacı dikilmesi gereklidir. Ağaçların yetiştirildikleri bölge ve hava koşulları, yapılması gereken işlemleri etkiler. Ancak daha önce evde bitki beslemiş herkesin bileceği gibi, ağaç yetiştirmek oldukça zahmetli bir iştir. Arabica ağaçlarının kolay hastalanan ağaçlar olmasından dolayı aşılanmaları ve korunmaları gerekir.

Çekirdeğin ve doğal olarak kahvenin kalitesine doğrudan etki eden yetiştirme yöntemleri, ağacın sağlıklı şekilde büyümesini sağlarken mümkün olduğunca az kimyasal kullanılmasını amaçlar.

Kahve Ağacı Hakkında İlginç Bilgiler

Kahve ağaçları 6 metreye kadar uzayabilir, ancak genellikle boyları 3 metre civarındadır. Deniz seviyesinden 600 ila 1800 metre yükseklikte yetişen Arabica ağaçlarının meyvelerini toplamak, özellikle dik ve yamaçlı bölgelerde oldukça zordur.

Meyvelerin doğru zamanda toplanması da kahvenin kalitesini etkileyen bir diğer faktördür. Meyve tam olgunken toplanmalı, dalda uzun süre bekletilmemelidir. Sürekli meyve veren kahve ağaçları, diğer meyve ağaçlarından farklı olarak aynı anda çiğ ve olgun meyvelere sahip olabilir. Bu nedenle seçme ve toplama işleminin elle yapılması gerekir. Kahve meyveleri, dalda tek tek incelenir ve yeteri kadar olgunlaşanlar toplanır.

Toplanan meyveler bazı tesislerde suda, bazı tesislerde ise özel olarak tasarlanmış makineler yardımı ile çekirdeklerinden ayrılır. Kahvenin anavatanı Etiyopya’da yaygın olarak uygulanan bir diğer yöntem ise meyvenin güneşte kurutulması ve kuruduktan sonra çekirdeklerin ayrılmasıdır.

Toplanan meyve ağırlığının yaklaşık %20’si kavrulmuş çekirdek olarak hazırlanabilmektedir. Yani bir kilogram kavrulmuş çekirdek elde edilebilmesi için, 5 kilogram kahve meyvesi toplanması gerekir.

Kahve Ağacı Hakkında Bilmeniz Gerekenler

• Bir kahve ağacının meyve vermesi, dikiminden yaklaşık 5 yıl sonra gerçekleşir. Bu nedenle dikilen ağacın, bu süre boyunca doğru şekilde bakılması ve beslenmesinin sağlanması gerekir.
• Kahve ağaçları, yetiştirildikleri bölgeye bağlı olarak yaklaşık 25 yıl boyunca meyve verir. Her bir ağaç, yılda yaklaşık ½ kilogram kadar çekirdek üretir.
• Ağaçlar meyve vermeden önce çiçeklenir ve öbekler halinde beyaz çiçekler açar. Bu çiçekler kokuludur ve çiçeklenme döneminde çevreye oldukça tatlı bir koku yayarlar. Ancak çiçekler yalnızca birkaç gün dalda kalır, sonrasında ise dökülürler.
• Çiçeklenme, birkaç ay süresince devam edebilir. Her seferinde birkaç gün boyunca ağacın dalları, bembeyaz yapraklı çiçeklerle süslenir.
• Çiçeklenme süresinin sonunda ağaç meyve verir. Her bir kahve meyvesi, yaklaşık 3 cm uzunluğundadır. Yeşil renkte oluşan meyveler, olgunlaştıkça renk değiştirir. Öncelikle sarı renge dönüşen meyveler, zamanla turuncu bir renk alır. Tam olgunlaşan meyveler ise kırmızı ve koyu kırmızı renkte olur.

Bir meyvenin toplanabilecek kadar olgunlaşması, yaklaşık 8 ay sürer. Ancak ağaçlar sürekli meyve verdikleri için toplanan meyveler yerine yenileri de oluşur.

Dünya çapında kahve üretiminde çalışan yaklaşık 25 milyon çiftçi bulunmaktadır. Çiftçilerin gelirlerini devam ettirebilmek ve kahve üretimini desteklemek amacıyla Uluslararası Kahve Organizasyonu (International Coffee Organisation – ICO) tarafından Adil Ticaret (Fair Trade) standardı uygulaması başlatılmıştır. Bu uygulama aracılığı ile çiftçilerin daha iyi çalışma koşullarına kavuşmaları ve adil bir gelir dağılımı sağlanması amaçlanır. Bir sonraki kahve alımınızda, paket üzerindeki Fair Trade damgasına dikkat etmenizi öneririz.

Daha yüksek bölgelerde yetiştirilen kahve ağaçları, olgunlaşması daha uzun süren meyveler verir. Meyvenin olgunlaşmasındaki bu yavaşlık, çekirdeğin daha uzun süre dalda kalmasına neden olarak aromanın daha belirgin olmasına yardımcı olur. Bu nedenle yüksek bölgelerde yetişen çekirdekler, diğer çekirdeklere kıyasla daha aromalı ve şekerlidir.

Kahve ağacından sadece insanlar faydalanmaz. Arılar da kahve meyvelerini yer ve bu nedenle kafein alırlar. Kafeinin arılar üzerindeki etkisi insanlar üzerindeki etkisine benzer; kafein tüketen arı daha enerjik olur ve daha yüksek performans gösterir. Ayrıca Kopi Luwak olarak adlandırılan ve dünyanın en pahalı kahvesi olan kahve, misk kedilerinin yediği meyve çekirdeklerinden üretilir.  Kopi Luwak ile ilgili daha detaylı bilgi almak için “En Pahalı Kahve: Kopi Luwak” yazımıza göz atabilirsiniz.

Evde Kahve Ağacı Yetişir Mi?

Kahve ağacının yetiştirilmesindeki zorluklardan bahsetmişken belirtelim; evinizde de kahve ağacı yetiştirmeniz mümkün. Ancak bir fincan kahve için bile yetecek kadar meyve alamayabilirsiniz.

Kahve ağacı fidesi, çeşitli botanikçilerden ve internet üzerinden satın alınabilir. Doğru yerleştirme ve bakım sayesinde, yaklaşık 5 yıl içerisinde çiçeklenme gerçekleşir. Ancak ağacın polene erişememesi nedeni ile çiçekler meyveye dönüşmez.

Dilenirse elle polenleme işlemi yapılabilir, ancak sınırlı toprakta yetişen ağaç bir fincan kahveye bile yetmeyecek kadar meyve üretecektir.

Kahve ağacı parlak ve dolaylı güneş ışığı sever, bu nedenle cama yakın bir yere konumlandırılması gerekir. Toprağın sürekli nemli olması ancak ıslak tutulmaması gereklidir, dilerseniz saksının altına su dolu bir tepsi yerleştirebilirsiniz.

Bitkinin 18 derecenin altındaki sıcaklıklarda uzun süre tutulmaması önemlidir, eksi derecelerde ise ağaç ölebilir. İyi yetiştirilmiş bir kahve ağacı, 2 metreye kadar uzayabilmektedir. Ağacın yeterli alanı olduğundan emin olun, ya da düzenli olarak budayın.

Parlak yeşil yaprakları ve beyaz çiçekleri ile harika bir ev bitkisi olan kahve ağacından meyve alabilirseniz, oldukça keyifli bir içim olacağını garanti ederiz.